جشن و مراسم سوری یا چهارشنبه سوری، نام واپسین چهارشنبه گاهشماری خورشیدی و یکی از آیینهای ویژه و قدیمی قبل از حلول سال نو است که شب آن با آیینهای نغز و با تمام جنبه های شادی و سرور، مردم دوستی و خیر خواهی همراه بوده اما امروزه این رسوم ماهیت معنوی خود را از دست داده است.
به گزارش مهر، به اعتقار بسیاری از کارشناسان منشأ و زمان پیدایش چهارشنبه سوری دقیقاً مشخص نیست اما تمام محققان بر این نکته اذعان دارند که افروختن آتش به دلایل مختلف در میان فرهنگ و تمدنهای باستانی معمول بوده و کاربردهای "اطلاع رسانی" و "احترام به آتش" را از مهمترین دلایل آن ذکر کرده اند.
در فرهنگ و باورهای ایرانیان باستان نیز روز چهارشنبه آخر سال نحوست داشته و برای رفع نحوست این روز، آتش را که مظهر فروغ ایزدی بوده روشن می کردند و از روی آن می پریدند و این فروغ جاودان را جشن پاکی و طهارت خود می دانستند.
جشن از نظر ایرانیان دوران باستان با مفهوم انجام عقاید و مراسمهای مذهبی هماهنگی داشته و جشن بدون مراسم مذهبی، ذکر دعاها و انجام خیرات و خیرخواهی برای دیگران معنا و مفهومی نداشته است. ایرانیان باستان با همین عقیده و باور خود، جشن نوروز را فارغ از مسائل تقویم و گاهشماری مربوط به آن، نوعی شکر گزاری و سپاسگزاری مذهبی نامیده اند.
با ورود اسلام به ایران، این مراسم و باورها پا برجا ماند؛ زیرا آتش در اسلام نیز جزو مطهرات است و هر چیز ناپاکی که در آتش بسوزد پاک و طاهر می شود. از طرفی، اعراب هر چهارشنبه را نحس می دانند و نحوست این روز را به وسیله افروختن آتش رفع می کنند.
این آیین در سالهای اخیر و به مدد تبلیغات منفی و تغییر ناخواسته در شیوه برگزاری آن رفته رفته کمرنگ شده اما به رغم تغییر و تحولات فرهنگی فراوان در میان مردم مناطق مختلف کشور هنوز هم نشانههایی از آداب و رسوم خاص آن رایج است و در مناطقی مختلفی همچون اردبی، شیراز، کردستان، آذربایجان و... آداب و آیین ویژه و کهن تری برای این جشن وجود دارد.
"بایرام پایی" زیباترین مراسم چهارشنبه سوری اردبیل
چهارشنبه آخر سال از زمانهای قدیم در اردبیل به " گل چهارشنبه " مرسوم بوده، زیرا برخلاف چهارشنبه قبل از آن که به " کول چهارشنبه " یعنی چهارشنبه خاکستر معروف است، در این روز همه با خانه تکانی و تمیز کردن منازل خود به استقبال عید نوروز می روند و به خانه های خود رنگ و بوی شادی و نشاط می بخشند و این اولین رسم چهارشنبه سوری در اردبیل است.
از دیگر رسوم زیبایی که از سالها قبل در آیینهای " چهارشنبه سوری " این استان رواج داشته، مراسم خاصی است که طی آن خانوادهها و فامیل و نزدیکان دختری که به خانه بخت رفته، هدایایی را به خانه عروس و دختران ازدواج کرده خود ارسال می کردند.
در سالهای نه چندان دور، خانوادهی عروس هدایای خریداری شده را به همراه غذای مخصوص در سینی مسی بزرگی قرارداده و روی آن را با پارچههای رنگی تزیین و به خانه داماد میفرستادند، این هدایای خریداری شده به همراه غذای مخصوص در میان مردم این منطقه به بایرام پایی معروف است. "بایرام پایی" یکی از مراسم زیبای چهارشنبه سوری اردبیل بوده اما این رسم هم اکنون با شیوهای ساده و البته با تفاوت چشمگیری نسبت به گذشته برگزار می شود.
هم اکنون این سنت دیرینه و دوست داشتنی فراموش شده و یا در حال فراموشی است و به ندرت در برخی از خانوادههای سنتی و پایبند به آداب و رسوم دیده می شود. در این آیین چهارشنبه آخر سال، خانواده عروس و یا هر یک از برادران، عموها و داییها که مستقل بوده اند، شام مفصلی را که شامل پلو، مرغ آب پز یا سرخ شده، کوکو، قیمه گوشت و ماهی دودی بوده، تهیه و به خانه او ارسال می کردند.
بنا به سنت دیرینه و در حضور بزرگ خانواده، پلو و چهار خورشت آماده شده را در دوریها یا بشقابهای چینی می کشیدند و روی آنها را با سرپوشهای مسین جلا داده شده، می پوشاندند و هر یک را همراه با هدایای خود در "مجمع های" مسی بزرگ قرار می دادند.
روی مجمع ها را هم با روپوش های دایره ای مخملی، ترمه ای و یا زری زیبا که با ریسههای طلایی و سیمین کاری دوخته شده بود، میپوشاندند تا خدمتکاران و کارگران مجمعها را بر سر گذاشته به خانه عروس ببرند. حمل مجمع ها با این شیوه جلوه بسیار دلپذیری را به کوچه و بازار غروب چهارشنبه سوری می داد و حرکت و چرخش مجمع ها با رنگهای مختلف، خلسه روحانی به فضا می بخشید.